อาณาจักรเจนละ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตก ของ อาณาจักหลินยี่ (จามปา) เดิมเป็นเมืองขึ้นกับ อาณาจักรฟูนัน
พ.ศ. 1097 พระเจ้าภววรมัน ปฐมกษัตริย์เจนละ ซึ่งเป็นพระนัดดาของ พระเจ้ารุทวรมัน ได้ทำการโค่นอำนาจของ พระเจ้ารุทรวรมัน กษัตริย์อาณาจักรฟูนัน โดยเข้าตี เมืองวยาธปุระ เมืองหลวงของ อาณาจักรฟูนัน แตก
แล้วต่อมา พระเจ้าจิตรเสน ซึ่งเป็นพระอนุชาของ พระเจ้าภววรมัน ได้เข้ายึดครอง อาณาจักรฟูนัน ขึ้นครองราชย์ทรงพระนามว่า พระเจ้ามเหนทรวรมันที่ 1 หลังจากนั้นได้ทำการขยายอาณาเขต อาณาจักรเจนละ ออกไปอย้างกว้างขวาง สามารถครอบครองลุ่มแม่น้ำมูลตอนใต้ และลุ่มแม่น้ำโขง และตั้ง เมืองเศรษฐปุระ เป็นเมืองหลวง ปัจจุบันบริเวณเมืองปากเซ หรือ จำปาศักดิ์ ในประเทศลาว
ภูเขา (ภูเขาวัดภู) จีนเรียกว่า ลิง-เคีย-โป-โป (ลิงคปารวตะ) ที่ตั้อยู่ใกล้ เมืองเศรษฐปุระราชธานี นั้น ได้มีการสร้างเทวสถานประดิษฐานศิวลึงค์ขนาดใหญ่ขึ้นบนยอดเขา ถวายแด่ องค์ภัทรเรศวร ซึ่งเป็นชื่อของพระผู้เป็นเจ้า คือ พระศิวะ เพราะมีศิวลึงค์ชื่อ ภัทเรสวร สร้างโดย กษัตริย์แห่งอาณาจักรจามปา ใน คริสต์ศตวรรษที่ 4
พ.ศ. 1154 พระเจ้าอีศานวรมัน โอรสของ พระเจ้ามเหนทรวรมันที่ 1 (พระเจ้าจิตรเสน) ขึ้นครองราชย์สีบต่อในช่วงระหว่าง พ.ศ. 1154 - 1172 พระองค์ได้ย้ายเมืองหลวงไปตั้งอยู่ที่ เมืองอีศานุปุระ ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของเมืองกำปงธม ประมาณ 30 กิโลเมตร ซึ่งมีโบราณสถานศิลปสมโบร์
ระหว่าง พ.ศ. 1170 - 1250 อาณาจักรขอมมีกษัตริย์ครองราชย์ ต่อมาอีก 2 องค์ คือ พระเจ้าภววรมันที่ 2 พระโอรสของพระเจ้าอีศานวรมันที่ 2 และ พระเจ้าชัยวรมันที่ 1 โอรสของ พระเจ้าภววรมันที่ 2 เป็นสมัยที่สร้างศิลปะขอมแบบไพรกเมง ขึ้นระหว่าง พ.ศ. 1180 - 1250
สมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 1 อาณาจักรเจนละ เกิดการแบ่งแยกออกเป็น 2 พวก คือ เจนละบก และ เจนละน้ำ เจนละบก มีพื้นที่เป็นป่าเขาและที่สูง มีอาณาเขตตั้งแต่ เวียงจันทน์ ขึ้นไปทางเหนือไปจด ด้านตะวันตกเฉียงเหนือของเวียดนาม เอกสารจีนระบุว่า มีรัฐสำคัญชื่อ เหวิน ถาน ซึ่งนักวิชาการของจีนหลายคนให้ความเห็นว่า คือ เมืองเวียงจันทน์ ส่วนเจนละน้ำ มีอาณาเขตอยู่ลงไปทางใต้ ใกล้ทะเลสาบใหญ่ในกัมพูชา จนถึงชายทะเล ใน พ.ศ. 1250 - 1350 สมัยนี้มีการสร้างศิลปะขอมแบบกำพงพระขึ้น ต่อมาสมัยพระเจ้าสัญชัย (พวกเจนละน้ำ) ได้ถูกชวาเข้าตีแตกและมีอำนาจในอาณาจักรเจนละน้ำ
หลังจากที่อาณาจักรเจนละล่มสลาย ในราวพุทธศตวรรษที่ 13 พระเจ้าชัยวรมันที่ 2 หรือ พระเจ้าปรเมศวร (พ.ศ. 1345 1393) เสด็จมาจากชวา ประกาศอิสรภาพจากอำนาจครองของชวา แล้วรวบรวมพวกเจนละบกและพวกเจนละน้ำเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน โดยรับเอาลัทธิไศเลนทร์หรือเทวราชาเข้ามาทำการสถาปนาอาณาจักรใหม่ขึ้น โดยทำการสร้างราชธานีขึ้นใหม่หลายแห่งและสร้างปราสาทหินหรือเทวาลัย เป็นการใหญ่ ซึ่งมีเหตุกราณ์ย้ายราชธานี 4 ครั้ง จนในที่สุดก็ลงตัวที่นครธม (เมืองพระนคร)
ด้วยเหตุนี้อาณาจักรขอมในสมัยนี้จึงมีความชำนาญในการสร้างราชธานีขึ้นหลายแห่งและมีการสร้างปราสาทหินที่เป็นศิลปกรรมขอมขึ้นหลายแบบ กล่าวคือ ในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 2 นั้นพระองค์ได้ทำการสร้างและย้ายเมืองหลวงถึง 4 ครั้ง คือ
- เมืองอินทะปุระ เป็นราชธานี ขึ้นที่บริเวณใกล้เมืองกำแพงจาม
- เมืองหริหราลัย หรือ ร่อลวย เป็นราชธานี
- เมืองอมเรนทรปุระ เป็นราชธานี
- เมืองมเหนทรบรรพต หรือ พนมกุเลนเป็นราชธานียุคนี้ได้มีการสร้างศิลปะขอมแบบกุเลนขึ้นระหว่าง พ.ศ. 1370 - 1420
พ.ศ. 1393 พระเจ้าชัยวรมันที่ 3 หรือ พระเจ้าวิษณุโลก พระโอรส พระเจ้าชัยวรมันที่ 2 ครองราชย์สืบต่อมาระหว่าง พ.ศ. 1393 - 1420 สมัยนี้พระองค์ได้กลับมาใช้ เมืองหริหราลัย หรือ ร่อลอย เป็นราชธานีอีกครั้ง
พ.ศ. 1420 พระเจ้าอินทรวรมันที่ 1 หรือ พระเจ้าอิศวรโลก ครองราชย์สืบต่อมาระหว่าง พ.ศ. 1420 - 1432 ยุคนี้ได้มีการสร้างศิลปะขอมแบบพระโคขึ้นในช่วง พ.ศ. 1420 - 1440
พ.ศ. 1432 พระเจ้ายโศวรมันที่ 1 หรือ พระเจ้าบรมศิวโลก พระโอรสของ พระเจ้าอินทรมันที่ 1 ครองราชย์สืบต่อมา ระหว่าง พ.ศ. 1432 - 1443 พระองค์ได้สร้างเมืองยโศธรปุระ หรือ เมืองพระนครแห่งแรกขึ้นที่เขาพนมบาเค็ง เมื่อ พ.ศ. 1436 เมืองนี้อยู่ทางตอนเหนือทะเลสาปของเมืองเสียมเรียบ ซึ่งคนไทยเรียกว่า เสียมราฐ
การสร้างปราสาทหินบนเขาพนมบาเค็งนั้น เป็นอิทธิพลของศาสนาพราหมณ์หรือฮินดูที่แผ่อิทธิพลเข้ามายังดินแดนแถบนี้โดยสมมติขึ้นเป็นศูนย์กลางของจักรวาลตามความเชื่อนั้นนับเป็นศิลปะขอมแบบบาเค็ง
พ.ศ. 1443 พระเจ้าหรรษวรมันที่ 1 หรือ พระเจ้ารุทรโลก พระโอรสของ พระเจ้ายโศวรมันที่ 1 ครองราชย์ที่เมืองยโศธรปุระ (อาณาจักรขอมเมืองพระนคร) สืบต่อมาระหว่าง พ.ศ. 1443 - 1456
พ.ศ. 1456 พระเจ้าอีศานวรมันที่ 2 หรือ พระเจ้าบรมรุทรโลก พระอนุชาของ พระเจ้าหรรษวรมันที่ 1 ครองราชน์ที่เมืองยโศธรปุระสืบต่อมาระหว่าง พ.ศ. 1456 - 1468
พ.ศ. 1471 พระเจ้าชัยวรมันที่ 4 หรือ พระเจ้าบรมศิวบท น้องเขยของ พระเจ้ายโศวรมันที่ 1ได้ขึ้นครองราชย์เป็นกษัตริย์ของอาณาจักรขอมเมืองพระนครระหว่าง พ.ศ. 1471 - 1485 พระองค์ได้สร้างราชธานีขึ้นใหม่ที่ เมืองโฉกการยกยาร์ หรือ เกาะแกร์
พ.ศ. 1485 พระเจ้ากรรษวรมันที่ 2 หรือ พระเจ้าพรหมโลก พระโอรสของ พระเจ้าชัยวรมันที่ 4 ได้ครองราชย์ต่อมาระหว่าง พ.ศ 1485 - 1487 ยุคนี้ได้สร้างศิลปะขอมแบบเกาะแกร์ขึ้นระหว่าง พ.ศ. 1469 - 1490
พ.ศ. 1487 พระเจ้าราเชนทรวรมัน หรือ พระเจ้าศิวโลก พระนัดดาของ พระเจ้ายโศวรมันที่ 1 ได้ครองราชย์เป็นกษัตริย์ระหว่าง พ.ศ. 1487 - 1511 ยุคนี้ได้มีการย้ายราชธานีมาที่ เมืองยโศธรปุระ หรือ เมืองพระนครแห่งแรก และได้มีการสร้างศิลปขอมแบบแปรรูปขึ้นระหว่าง พ.ศ. 1490 - 1510 เมืองยโศธรปุระ ราชธานีเก่าแก่แห่งนี้ ได้มีกษัตริย์ครองราชย์ต่อมาหลายพระองค์ได้แก่
พ.ศ. 1511 พระเจ้าชัยวรมันที่ 5 หรือ พระบรมวีรโลก ซึ่งเป็นพระนัดดาของ พระเจ้าราเชนทรวรมัน ครองราชย์ พ.ศ. 1511 - 1544 สมัยนี้สร้างศิลปขอมแบบบันท้ายศรี พ.ศ 1510 - 1550
พ.ศ. 1544 พระเจ้าอุทัยทิตยวรมันที่ 1 พระนัดดาของ พระเจ้าชัยวรมันที่ 5 สร้างศิลปขอมแบบคลังขึ้น พ.ศ. 1510 - 1560
พ.ศ. 1545 พระเจ้าชัยวีรวรมัน ครองราชย์ พ.ศ. 1545 - 1553
พ.ศ. 1545 พระเจ้าชัยสุริยวรมันที่ 1 ครองราชย์ พ.ศ. 1545 - 1593 เดิมนั้นพระองค์ทรงประทับอยู่ที่เขาพระวิหาร ซึ่งตั้งอยู่บนเทือกเขาพนมดงเร็ก ครั้นเมื่อได้ชิงอำนาจจากพระเจ้าชัยวีรวรมันชนะแล้วได้เสด็จมาครองราชย์ที่เมืองพระนคร พ.ศ. 1553 พระองค์ได้ทำการสถาปนาราชวงศ์ขึ้นใหม่ และสร้างพระราชวังหลวงที่เมืองพระนครและปราสาทพิมานอากาศ ปราสาทเกลียง เป็นยุคที่มีการสร้างศิลปแบบปาปวนขึ้นในระหว่าง พ.ศ. 1560 - 1630
นอกจากอาณาจักรขอมจะเคยมีอำนาจครอบครองดินแดนแถบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยามาก่อนแล้วโดยมีการตั้งละโว้ปุระหรือเมืองละโว้เป็นราชธานีของอาณาจักรขอมเมืองลพบุรีโดยมีเจ้าผู้ครองนครที่รับอำนาจจากอาณาจักรขอมมาปกครองดูแลแทน ต่อมาภายหลังจึงมีการขยายอำนาจไปยังดินแดนพายัพของประเทศไทย กล่าวคือหัวเมืองฝ่ายเหนือทั้งหมดนั้นเดิมเป็นถิ่นที่อยู่ของชนชาติลาวมาก่อน
ครั้นเมื่อพวกขอมมีอำนาจและขยายอาณาจักรเข้ามาครอบครองแดนพายัพ เจ้าผู้ครองเมืองละโว้จึงได้ส่งพระนางจามเทวีพระธิดาขึ้นไปครองเมืองหริภุญชัย (เมืองลำพูน) ซึ่งต่อมาเป็นเมืองลูกหลวงของอาณาจักรขอมเมืองละโว้ พระธิดาเจ้าผู้ครองเมืองละโว้ผู้นี้ไปปกครองพวกลาวทั้งปวงในมณฑลพายัพ ส่วนเมืองหริภุญชัย (เมืองลำพูน)จึงมีฐานะเป็นเมืองลูกหลวงของอาณาจักรขอมเมืองละโว้ ที่ตั้งขึ้นเพื่อให้ดูแลบรรดาเมืองต่างๆ ในดินแดนพายัพ ต่อมาได้ตั้งเมืองนครเขลางค์ (เมืองลำปาง)ขึ้นอีกเมืองหนึ่งและให้ปกครองหัวเมืองฝ่ายเหนือร่วมกัน
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น